Diabet (ÅŸeker hastalığı) günümüzde dünyanın önde gelen saÄŸlık sorunlarındandır. Diabetin günümüzde insüline bağımlı, insülin direnci nedeniyle ve ara formlar diye adlandırılan alt tipleri olup; bu alt tiplerin geliÅŸimindeki patofizyoloji birbirinden farklılıklar arz etmektedir. ÖrneÄŸin tip 1 yani insüline bağımlı diabette kiÅŸide genellikle erken yaÅŸlarda sebebi tam bilinmeyen nedenlerle (viral, toksik vs nedenlerle otoimmun olarak pankreas insülin salgılayan hücrelerin ölmesi gibi) insülin yetmezliÄŸi geliÅŸir. Ä°nsülin vücuda alınan gıdalardaki ÅŸekerin kullanılması için gereken bir hormondur. Eksik olunca ÅŸeker (glukoz) hücrelere alınamaz ve kullanılamayarak kanda artar. Tip 2 diabette ise obezite, beslenme bozuklukları, genetik yatkınlık ve bilinmeyen çevresel nedenlerle insüline karşı vücutta reseptör direnci geliÅŸir ve insülin kullanılamaz. Bu form genellikle daha ileri yaÅŸlarda geliÅŸir. Ara formlarda ise patofizyolojinin daha karmaşık olduÄŸu düÅŸünülmektedir.
Diabet tanısı günümüzde hastanın ÅŸikayetleri (genellikle halsizlik, ağız kuruluÄŸu, sık idrara çıkma, ani ÅŸeker yükselme ve düÅŸmelerine baÄŸlı baÅŸdönme ve baÅŸaÄŸrıları, baygınlık hali vs) ve muayene neticesinde açlık kan ÅŸekeri yüksekliÄŸinin tesbiti (açken 120, yemekten 2 saat sonra 140 mg/dl'nin üzerinde olması, insülin direncinin ve yetmezliÄŸinin gösterilmesi , glikolize olmuÅŸ hemoglobin (Hgb A1c) düzeyinin yaÅŸa göre yüksekliÄŸi, oral glukoz tolerans testi sonucunun 100-125 arası olması gizli ve 126 ile üstü olması) neticesinde konur. Diabet günümüzde sistemik bir hastalık olarak kabul edilmekte olup; ağırlığına ve uygun tedavi alınıp alınmamasına göre çok çeÅŸitli sistemleri tutarak (kardiyovasküler, gastrointestinal, nörolojik, ürolojik, immunolojik vs.) kiÅŸinin saÄŸlığını bozabilmekte ve yaÅŸam kalitesinin düÅŸmesi hatta erken ölümlere sebebiyet verebilmektedir. Günümüzde diabet tedavisinde hastanın durumuna göre vücuttaki normal insülin salınımını taklit etmeye çalışarak geliÅŸtirilen, eskiden hayvanlardan elde edilirken günümüzde rekombinan DNA teknolojisi sayesinde bakterilere ürettirilen çok çeÅŸitli insülin türevleri (kısa-orta-uzun etkili vs) ve oral antidiabetik ilaçlar mevcuttur. Pankreas hücre nakli, hücre ölümüne engel olabilecek genetik tedaviler üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Ancak diabet tedavisinin günümüzde olmazsa olmazlarından biri glukozdan kısıtlanmış diyettir. Ayrıca genel saÄŸlıklı yaÅŸam önerileri de (düzenli uyku, stresten uzak yaÅŸam, egzersiz, kilo kontrolü) kan ÅŸekerinin düzenlenmesinde oldukça faydalıdır. Diyetlerine dikkat etmeyen hastalarda kısa ve uzun vadede çeÅŸitli saÄŸlık sorunları geliÅŸebilmektedir. Bu nedenle günümüzde diabet hastalarının tüketimine uygun ÅŸekilde hazırlanan diabetik ürünler geliÅŸtirilmektedir. Günümüzde diabetik ürünlerde ÅŸeker yerine sakarin, aspartam, asesulfam-K gibi kalorisi olmayan tatlandırıcılar veya dekstroz, maltoz, mısır ÅŸurubu, fruktoz gibi tatlandırıcılar kullanılmaktadır. Glisemik indeksi düÅŸük ve lifli gıdalar (kan ÅŸekerini hızlıca yükseltmeyen dolayısıyla insülinin yeterince etki etmesi için pankreasa süre tanıyan) daha güvenli bir ÅŸekilde tüketilebilir. Bu gıdalar glisemik indekse göre et ve süt ürünleri, baklagiller, çeÅŸitli meyve ve sebzeler, glisemik indeksi düÅŸük unlu mamüller ve benzerleridir. Uygun diyet ve yaÅŸam tarzı ile diabet hastalığının geliÅŸimi tamamen önlenemese de yatkın bireylerde tip 2 diabetin geliÅŸimi geciktirilebilir ve kiÅŸinin saÄŸlıklı ve kaliteli bir yaÅŸam sürmesi saÄŸlanabilir. Dünyada ve ülkemizde diabet hastaları için özel üretim yapan firmalar bulunmaktadır.
