Propolis arıların farklı bitkisel salgılardan ürettikleri, kovan içindeki delikleri kapamak ve kovan giriÅŸini iÅŸgalcilerden korumak için kullandıkları kuvvetli yapıştırıcı özelliÄŸe sahip reçinemsi bir maddedir. Propolisin bakteri, virüs, mantar ve parazitlere karşı öldürü, lokal anestezik, iltihap önleyici ve bağışıklığı uyarıcı gibi çok farklı biyolojik ve farmakolojik özellikleri vardır. Propolisin geleneksel ilaç olarak kullanımının en az M.Ö 300 yıllarına kadar gittiÄŸi bilinmektedir. Modern bitki uzmanları vücudun enfeksiyonlara karşı doÄŸal savunma mekanizmasını artırmak için propolisi önermektedir. Propolisin içeriÄŸi toplandığı kaynağına ve mevsime göre deÄŸiÅŸmektedir. Ä°çinde 300’den fazla deÄŸiÅŸik madde olan propolis uçucu yaÄŸlar ve aromatik asitler (%5- 10), mum (%30-40), reçine, balsam ve magnezyum, nikel, kadmiyum, demir, çinko gibi ielementler açısından zengindir. bir kaynak olan polen taneleridir. lojik ve saÄŸlığı artırıcı özelliklerinden bahseden yüzlerce yayın yapılmıştır. Birçok araÅŸtırıcı propolis ve ondan elde edilen ekstraktın Gram pozitif ve gram negatif bakterilere karşı antibakteriyel etkisini incelemiÅŸ ve gram pozitif çubuk bakterilere karşı geniÅŸ etkili olduÄŸunu fakat gram negatif basillere karşı kısıtlı etkiye sahip olduÄŸunu bulmuÅŸtur.
Pekçok araÅŸtırmacı propolis ekstraktının bitkiler (salatalık mosaik, tütün benek, tütün kangren gibi), hayvanlar (HSV-1, varicella zoster ve influenza) ve insanlar (human immunodeficiency-HIV) üzerinde virüslerin neden olduÄŸu enfeksiyonun geliÅŸmesini önleyici etkisi olduÄŸunu bildirmektedir. Bu bulgular propolisin antiviral ilaç olarak kullanılma potansiyeli olduÄŸunu göstermektedir. Propolis, in vitro ortamda influenza virüsüne (tip A) karşı öldürücü etki göstermekte, sulu propolis ekstraktı ise çiçek hastalığı virüsünün etkisini 15 dakika içinde büyük oranda azaltmaktadır. Propolisin, aralarında herpes simplex virüs (tip 1 ve 2), adenovirus tip 2, kabarcıklı ağız iltihabı virüsü ve poliovirus (tip 2)’nin de bulunduÄŸu çeÅŸitli DNA ve RNA virüslerine karşı laboratuvar ortamında etkili olduÄŸu bildirilmiÅŸtir. Propolis virüsleri öldürür ve çoÄŸalmalarını önler.
Bunların yanında araÅŸtırmacılar propolisin invitro ve in vivo ortamda tümör hücrelerini azaltıcı ve öldürücü etkisini raporlamıştır. Propolis antioksidan terapiye yardımcı bir kombinasyonla birlikte kullanıldığında ise, kemoterapinin etkisini artırarak lökositler, ciÄŸer ve böbrekler üzerindeki yan etkinin giderilmesini saÄŸlar ve yüksek doz uygulanmasına olanak verir.
En yüksek antifungal aktiviteye sahip arı ürünü olan kavak propolisi Candida albicans, Candida glabrata, Candida krusei ve Trichosporon spp suÅŸlarını içeren 40 fungusa karşı test edilmiÅŸ ve meyve sularında bozulmaya neden olan bir tür mantar olan Candida famata, C. glabrata, C. kefyr, C. pelliculosa, C. parapsilosis ve Pichia ohmeri üzerinde mantarları öldürücü etkiye sahip olduÄŸu bulunmuÅŸtur. Ayrıca propolis kronik fungal sinüzit hastalarının tedavisinde de kullanılmaktadır.
Antioksidanlar, diÄŸer moleküllerin oksidasyonunu önleme veya yavaÅŸlatma kapasitesine sahip moleküllerdir. Antioksidan etki, iltihap önleyici ve karaciÄŸer koruyucu etki ile iliÅŸki içindedir. Arjantin’den elde edilen propolis ekstraktlarında yüksek flavonoid içeriÄŸi ile serbest radikal süpürücü aktivite arasında önemli bir baÄŸlantı bulunmuÅŸtur. Propolisin hastalık Arıcılık AraÅŸtırma Dergisi / Aralık 2013 28 önleyici aktivitesinin anti oksidan özelliÄŸinden kaynaklanabileceÄŸi belirtilmiÅŸtir. Polen ve arı sütü ile karşılaÅŸtırıldığında propolisin daha yüksek antioksidan aktiviteye sahip olduÄŸu saptanmıştır.
